नर्मदे हर: १८ दिवसांची आत्मशुद्धीची नर्मदा परिक्रमा

दिवस ०: पुणे ते शेगाव – यात्रेची मंगल सुरुवात!

आज आपल्या नर्मदा परिक्रमेच्या आध्यात्मिक प्रवासाची सुरुवात होते. पहाटेच पुण्यातून बस पकडायची आणि मग श्री गजानन महाराजांच्या पवित्र नगरी – शेगाव कडे प्रस्थान. पहाटेचा चहा, सहप्रवाशांशी गप्पा, आणि हळूहळू पुढे सरकत जाणारा प्रवास – यात एक वेगळीच मजा आहे. रस्त्याच्या बाजूने दिसणारी हिरवीगार शेती, गावखेड्यांची झलक, आणि मनात चाललेला आध्यात्मिक विचार यामुळे शरीर जरी प्रवासात थकत असलं तरी मन मात्र उल्हसित होतं.

संध्याकाळपर्यंत आपण शेगावला पोहोचतो. हॉटेलमध्ये थोडं फ्रेश झाल्यावर लगेच गजानन महाराजांचं मंदिर गाठायचं. मंदीरातल्या घंटानादात, आरतीच्या स्वरात आणि भाविकांच्या भक्तीभावात एक वेगळीच ऊर्जा आहे. रात्रीचं जेवण आणि थोडा विश्रांतीचा वेळ – कारण उद्या आपण खऱ्या अर्थाने नर्मदा परिक्रमा सुरू करणार आहोत. आणि हो, शेगावचा प्रसाद घेणं विसरू नका!

दिवस १: शेगाव ते ओंकारेश्वर / (फ्लाइटवाल्यांसाठी) इंदूर ते ओंकारेश्वर – संकल्पाची वाट!

आजचा दिवस थोडा खास आहे. दोन भागांतून प्रवासी एकत्र येणार – काही जण शेगावहून बसने निघतात, तर जे प्रवासी इंदूरहून रेल्वे/फ्लाइटने येतात त्यांना पिकअप करून थेट ओंकारेश्वर ला आणलं जातं. दुपारपर्यंत सगळे यात्रेकरू एकत्र येतात, एकमेकांची ओळख होते, आणि प्रवासाची खरी तयारी सुरू होते.

संध्याकाळी आपण ओंकारेश्वरच्या पवित्र तीरावर जाऊन थोडा वेळ नदीकाठची शांतता अनुभवतो. मंदिराच्या गाभाऱ्यातल्या दिव्य Jyotirlinga चे दर्शन घेतो आणि संध्याकाळच्या आरतीत सहभागी होतो. ओंकारेश्वरमधली ही रात्र म्हणजे एक अनुभवच – गाभाऱ्यातल्या घंटा, नर्मदेकाठचं निर्मळ वातावरण आणि संकल्पाच्या आधीची सकारात्मक अधीरता.

रात्री हॉटेलमध्ये आराम करतो, कारण उद्या सकाळी आपल्याला संकल्प पूजा करून परिक्रमेचा पहिला पायरी चढायचा आहे.

दिवस २: ओंकारेश्वर ते बडवानी – संकल्प पूजन आणि बाजीरावांचं स्मरण

आजचा दिवस सगळ्यांच्या मनात कायमचा कोरला जाणार! सकाळी ८ वाजता आपण संकल्प पूजनासाठी ओंकारेश्वरच्या घाटावर एकत्र जमतो. नदीच्या तीरावर भजन, मंत्र आणि हळूहळू वाढत जाणारा भक्तिभाव... सगळ्यांनी ओंकारेश्वराच्या कृपेने नर्मदा परिक्रमेचा संकल्प करतो. प्रत्येक हातात पूजेचं सामान, आणि मनात केवळ एकच इच्छा – ही परिक्रमा पूर्ण व्हावी!

दुपारी गरमागरम जेवण झाल्यावर थोडी विश्रांती आणि सामानाची उस्तवार. मग सुरू होतो आपला पहिला टप्पा – नर्मदामैयेच्या पश्चिम तीरावरचा प्रवास. पहिलं ठिकाण – रावेरखेडी, जिथं पेशवा बाजीरावांचा समाधीस्थळ आहे. नर्मदेकाठचं हे स्मरणस्थळ पाहून अंगावर रोमांच उभे राहतात. रणभूमीत आयुष्य घालवलेला बाजीराव इथे शांतीत विसावलेला आहे.

संध्याकाळपर्यंत आपण बडवानी मध्ये पोहोचतो. थोडा थकवा असतो, पण मन मात्र संकल्पपूजेच्या आनंदाने आणि बाजीरावांच्या स्मृतीने भारलेलं असतं. हॉटेलमध्ये जेवण आणि आराम – कारण उद्या ‘दक्षिण काशी’चा दिवस आहे.

दिवस ३: बडवानी ते शहादा – दक्षिण काशीचं दिव्य दर्शन

आज आपण चाललो आहोत प्रकाशा या प्राचीन नगरीकडे, जी ‘दक्षिण काशी’ म्हणून ओळखली जाते. सकाळी नाश्त्यानंतर बडवानीहून निघाल्यावर आपल्या नजरेसमोर येतात हिरव्या डोंगररांगा आणि नर्मदामैयेच्या लाटा. रस्त्यावर गाणी, भजने, आणि ‘हर हर नर्मदे!’ चे घोष.

प्रकाशा मध्ये सगळ्यात आधी दर्शन घेतो एकमुखी दत्तात्रेय मंदिराचं, इथलं वातावरण अगदी भारलेलं असतं. पुढे पुष्पदंतेश्वर, काशी विश्वेश्वर, आणि केदारनाथ मंदिर या ऐतिहासिक व पुरातन मंदिरांना भेट देतो. नर्मदेच्या तीरावर असलेली ही तीर्थस्थळं म्हणजे एक आध्यात्मिक खजिना आहे. प्रत्येक मंदिरामागे एक कथा, एक भावना, एक ऊर्जा.

संध्याकाळी आपण शहादा येथे पोहोचतो. दिवसभराचा थोडा थकवा असतो, पण प्रकाशाच्या घाटावर बसून संध्याकाळचा सूर्यास्त पाहताना सगळा थकवा निघून जातो. हॉटेलमध्ये रात्रीचं जेवण घेताना सगळ्यांच्या तोंडून आजच्या दर्शनाचं वर्णन ऐकायला मिळतं – कुणी मंत्रात गुंतलेलं, कुणी इतिहासात, तर कुणी फक्त त्या प्रसन्नतेत.

दिवस ४: शहादा ते अंकलेश्वर – गुजरातच्या पवित्र भूमीत स्वागत!

आज आपण महाराष्ट्र पार करून गुजरातमध्ये प्रवेश करणार. सकाळी उठून छानसा नाश्ता करून शहादाहून निघालो की, प्रवासाला वेगळंच रूप येतं. नर्मदामाईचा प्रवाह जसजसा बदलतो, तसंच तिचं रूप आणि वातावरणही बदलायला लागतं.

सर्वप्रथम आपण पोहोचतो शूलपाणेश्वर महादेव मंदिरात – जिथं घनदाट जंगलांमध्ये हे प्राचीन शिवस्थान वसलेलं आहे. मंदिराचा परिसर शांत, थंड आणि मंत्रमुग्ध करणारा! इथल्या भक्तीमय वातावरणात आपण हरवून जातो.

यानंतर आपण दर्शन घेतो स्वामीनारायण नीलकंठ धाम (पोयचा) येथे – जे एक भव्य आणि रंगीबेरंगी आध्यात्मिक केंद्र आहे. मंदिराचं शिल्पकाम, दिव्य रंग, आणि नदीच्या तीरावरचं साजरं वातावरण, मनच जिंकून घेतं.

यानंतर आपली गाडी वळते गुमान देव मंदिराकडे – आदिवासी लोकांच्या श्रद्धेचा केंद्रबिंदू. हे मंदिर म्हणजे आदिवासी संस्कृती आणि पुरातन परंपरेचं जिवंत दर्शन!

संध्याकाळपर्यंत आपण अंकलेश्वर इथे पोहोचतो. आजचा दिवस नर्मदेच्या एका वेगळ्याच रूपाला भेटण्याचा होता – महाराष्ट्राच्या साधेपणानंतर गुजरातच्या दिव्यतेचा अनुभव घेतो. रात्री हॉटेलमध्ये आराम. उद्या नर्मदा सागराच्या मिठीत जाण्याचा दिवस आहे!

दिवस ५: अंकलेश्वर ते भरुच – जिथे नर्मदा समुद्राला भेटते!

आजचा दिवस खास! आज आपण पाहणार आहोत नर्मदामाईचं ते अंतिम रूप – जिथं ती अरब सागराच्या मिठीत विलीन होते.

सकाळी अंकलेश्वरमधून निघून आपण बलबला कुंड ला जातो – इथं नर्मदेमाईचं पाणी शेवटच्या टप्प्यात पोहोचतं. कुंडाजवळ केलेली पूजा आणि प्रार्थना, म्हणजे एक भावनात्मक क्षण – जणू आपण तिच्या चरणी कृतज्ञतेची अर्घ्य वाहातो.

यानंतर येतो खास अनुभव – नावेमधून छोटासा समुद्र प्रवास! नर्मदामाईला चिरत जाणारी नाव, आसपास समुद्राची वाऱ्यावर नाचणारी हवा, आणि पाण्याचा स्पर्श – मनात कायमचं कोरलं जाणारं दृश्य. आपण पोहोचतो मिठी तलई – जिथे गोड्या पाण्याची आई समुद्राच्या मिठात मिसळते, पण तिची गोडी अजूनही टिकून आहे!

संध्याकाळी आपण भरुच किंवा दहेज येथे पोहोचतो आणि विश्रांती घेतो. आज नर्मदेच्या शेवटच्या प्रवाहाला पाहून एक वेगळं समाधान मिळतं – जणू आईने आपल्याला अखेरपर्यंत सोबत केलं आणि आता ती दुसऱ्या प्रवासासाठी निघाली...

दिवस ६: भरूच ते केवडिया – कुबेराची भूमी आणि एकतेचं स्मारक

आज आपला दिवस सुरू होतो भरूचमधून – नर्मदेमाईच्या अखेरच्या प्रवाहात शंकराचं दर्शन घ्यायला. आपण जातो नीलकंठेश्वर महादेव मंदिरात, जे टेकडीवर वसलं आहे. इथं मिळणारी शांती, आणि मंदिरातून दिसणारा नर्मदेकाठचा नजारा – अप्रतिम!

यानंतर दर्शन घेतो नरेश्वर या शांत गावी – इथं साधू, सन्यासी, आणि संथ प्रवाह यांचं अनोखं मिलन. मग आपण येतो एका अत्यंत खास ठिकाणी – कुबेर भांडारी मंदिर, कर्णाली. इथे असे मानतात की धनदेवता कुबेर यांनी स्वतः नर्मदेची उपासना केली. नर्मदेच्या भरदार प्रवाहावर टेकलेलं हे मंदिर खरंच मन प्रसन्न करतं.

त्याच परिसरात आहे गरुडेश्वर मंदिर – इथं नर्मदा अत्यंत शांत आणि विशाल वाटते. मंदिराच्या समोर बसून आरती ऐकताना वाऱ्यातही नाद मिसळतो.

दुपारी आपण पोहोचतो केवडिया – जिथं नर्मदेकाठी उभं आहे जगातलं सर्वात उंच स्मारक – Statue of Unity! संध्याकाळची लाइट शो पाहून आपण हॉटेलमध्ये जातो. आज नर्मदेच्या प्रवाहासोबत इतिहास, अध्यात्म आणि आधुनिक भारताची छाप अनुभवली.

दिवस ७: केवडिया ते माहेश्वर – स्टीलच्या भव्यतेतून राजसी शांततेकडे

आजचा दिवस खूप खास – कारण आपण एका आधुनिक जागतिक स्मारकातून प्राचीन राजवटीच्या कुशीत प्रवेश करणार. सकाळी Statue of Unity परिसरात फेरफटका मारतो – उद्यानं, लाइट शो, आणि रिव्हर फ्रंटचा अनुभव घेतो. टेक्नोलॉजी आणि पर्यटन यांचं उत्तम मिश्रण इथे पाहायला मिळतं.

यानंतर आपण परत मध्य प्रदेशात प्रवेश करतो आणि संध्याकाळपर्यंत पोहोचतो माहेश्वर – अहिल्याबाई होळकरांच्या साम्राज्याची सुंदर नगरी. नर्मदेच्या किनाऱ्यावर वसलेलं हे शहर म्हणजे गाथा, गड, गोडवा आणि गूढतेचा संगम!

संध्याकाळी माहेश्वर घाटावर फेरी मारतो – पाण्यात विलोभनीय प्रतिबिंब, मागे ऐतिहासिक किल्ला आणि त्या शांत गंगाजळी नर्मदेचा गूढ नाद. राजराजेश्वर मंदिर, होळकर दरबार, आणि घाटांवरचा रंग – सगळं काही मनात खोलवर घर करतं.

रात्री आपण हॉटेलमध्ये विसावतो. आज नर्मदा आपल्याला राजस तेज दाखवून, शांततेचा गहिवर दिला.

दिवस ८: माहेश्वर ते उज्जैन – घाटांपासून ज्योतिर्लिंगाच्या कुशीत

आज सकाळी आपण अनुभवतो माहेश्वरचं सकाळचं रूप – घाटावर सुर्योदय, मंद वाऱ्याचा स्पर्श, आणि आरतीचा गूंज. सर्वप्रथम भेट देतो राजराजेश्वर मंदिराला – इथे होळकर घराण्याचा इतिहास आणि नर्मदेच्या भक्तीचं संगम दिसतो. मग चालतो माहेश्वर किल्ल्याकडे – अहिल्याबाईंचं वास्तव्य, राजवाडा, आणि त्यांच्या कार्याची साक्ष देणाऱ्या आठवणी.

यानंतर जरा आतल्या बाजूला जाऊन घेतो गुप्तेश्वर महादेवाचं दर्शन, ज्याला मंडलेश्वरमधलं एक रहस्यमय ठिकाण मानतात. इथं शंकराचं स्वरूप अत्यंत शांत, पण शक्तिमान वाटतं.

दुपारी आपण रवाना होतो उज्जैन कडे – ज्योतिर्लिंग महाकालाचं घर. संध्याकाळपर्यंत आपण उज्जैनमध्ये पोहोचतो. हॉटेलमध्ये थोडा विश्रांतीनंतर घाटावर फेरफटका, महाकाल मंदिराची बाह्य भव्यता, आणि नर्मदामाईचा गंध आपल्या सभोवती फिरत राहतो.

रात्रीचे जेवण साधं पण पवित्र. कारण उद्या आपल्या जीवनातला एक अत्यंत पवित्र क्षण – महाकालाचे दर्शन आपली वाट पाहत आहे!

दिवस ९: उज्जैन ते नेमावर – महाकालाचं दर्शन आणि नर्मदेची गंगोत्री

आजचा दिवस अध्यात्माने परिपूर्ण. पहाटेच आपण महाकाल मंदिरात पोहोचतो. ‘महाकाल महादेव की जय!’ च्या जयघोषात गाभाऱ्यात शिरताना अंगावर रोमांच उभे राहतात. ज्योतिर्लिंगाचं दर्शन आणि महाकाल कॉरिडॉर मधून चालताना जणू आपण काळाच्या बाहेर चाललोय असं वाटतं.

पूजेनंतर आपण उज्जैनला रामघाटाजवळ नर्मदामाईचं पूजन करतो. इथं साक्षात शिव आणि नर्मदेचं संगम असलेली उर्जा जाणवते. हे दर्शन म्हणजे फक्त डोळ्यांनी नाही, तर आत्म्याने अनुभवायचं असतं.

यानंतर आपण निघतो नेमावर कडे – नर्मदेमाईचं एक अत्यंत खास तीर्थस्थान. वाटेत बांद्राभान घाट, आणि सेंद्रिय शेती क्षेत्रातून जाताना निसर्गाचं सौंदर्य डोळ्यात भरून घेतो.

संध्याकाळी आपण पोहोचतो खातेगाव/नेमावर मध्ये. इथं रात्रभर नर्मदेच्या तीरावर शांतता आहे, आरतीची स्वरलहरी आहेत, आणि थकलं-भागलेलं मनही आळस सोडून परत एका नव्या ऊर्जेने भरतं.

दिवस १०: नेमावर ते भेड़ाघाट – पर्वत, देवी आणि संगमयात्रा

आज आपण एका लांब पण अत्यंत सुंदर प्रवासाला निघतो आहोत. सकाळी नेमावरचं नभीतीर्थ आणि नर्मदाकाठचा गंगेप्रमाणे पवित्र घाट पाहून, मनात परत परिक्रमेचं स्मरण जागतं. इथं जे काही क्षण मिळतात, ते खरोखर "माईच्या कुशीत" घालवलेले वाटतात.

यानंतर आपण चढतो सालकनपूर मधील विंध्यवासिनी देवीच्या मंदिराच्या डोंगरावर. अख्खा डोंगर देवीच्या जयजयकाराने भारून जातो. देवीच्या मूर्तीकडे पाहताना अंगात एक वेगळीच शक्ती संचारते. दर्शन झाल्यावर खाली येताना थकवा जाणवतो, पण समाधान प्रचंड असतं.

दुपारी आपण जातो बांद्राभान घाटावर, जिथं नर्मदा आणि ताप्तीचा सूक्ष्म संगम आहे असं मानतात. इथे जलपूजन करताना शांत पाण्याच्या लाटांत आपली चिंता विरघळते.

संध्याकाळपर्यंत आपण पोहोचतो भेड़ाघाट, नर्मदेमाईचं एक अत्यंत प्रसिद्ध आणि सौंदर्यपूर्ण रूप. हॉटेलमध्ये आराम घेतल्यानंतर घाटावर एक फेरफटका – आणि दगडांवर आदळणाऱ्या नर्मदेला पाहताना वाटतं, की हे दृश्य कधीच विसरता येणार नाही.

दिवस ११: भेड़ाघाट ते शहडोल – संगमरवरी सौंदर्य आणि शांततेचा प्रवास

आज सकाळी आपल्याला लाभतो नावेतून भेड़ाघाटची सफर – संगमरवरी कड्यांच्या मधून नर्मदा जशी वाहते, तसं आपलं मन त्या दृश्यात हरवून जातं. पांढऱ्या दगडांवर पडणाऱ्या सूर्यप्रकाशामुळे पाणी झगमगतं, आणि गाइड सांगतो त्या अद्भुत कथेचा आपण एक भाग होतो.

यानंतर आपण भेट देतो जोगी तिघरिया या शांत आणि अध्यात्मिक जागेला – जिथं साधू-संत ध्यानात रममाण असतात. नर्मदाकाठचं हे ठिकाण मनाला थोडी स्थिरता, थोडी गंभीरता आणि थोडं गूढपणाही देतं.

दुपारनंतर आपण जंगलं, टेकड्या पार करत शहडोल कडे निघतो. रस्त्यावर दिसणारी आदिवासी संस्कृती, झाडांची सळसळ, आणि नर्मदेमाईच्या साथीनं चाललेला हा प्रवास, संपूर्णत: शांततेचा अनुभव देतो.

संध्याकाळपर्यंत शहडोलला पोहोचतो. आजचा दिवस थोडा प्रवासमय, थोडा अंतर्मुख करणारा असतो. जेवण करून हॉटेलमध्ये विसावताना आज नर्मदेमाईनं आपल्या मनाच्या खोल कप्प्यांत झिरपल्याचं जाणवतं.

दिवस १२: शहडोल ते अमरकंटक – नर्मदामाईच्या उगमाची वंदना

आजचा दिवस म्हणजे या संपूर्ण परिक्रमेचा एक सर्वोच्च क्षण – कारण आपण चाललो आहोत अमरकंटककडे, जिथून नर्मदामाईचा जन्म झाला!

सकाळी शहडोलहून निघताना मनात एक वेगळीच हलचल असते. पर्वतांची रांग, घनदाट जंगलं, आणि मध्येच दिसणारे नर्मदेचे लहान प्रवाह – वाटचाल जणू आईच्या कुशीकडे परत जाण्याची असते.

अमरकंटकमध्ये पोहोचल्यावर सर्वप्रथम जातो कपिलधारा आणि दूधधारा – इथलं पाणी खाली कोसळताना जणू नर्मदेच्या उर्जेचा धबधबा वाटतो. मग आपण दर्शन घेतो ज्वालेश्वर आणि अमरेश्वर महादेव यांचं – हे मंदिरांचं वातावरण म्हणजे ध्यानात नेणारं.

यानंतर भेट देतो रेवाकुंडाला – जिथे असं मानतात की नर्मदा देवीने तप करून आपली मूर्त धारा सुरू केली. संध्याकाळी आपण सर्वजण एकत्र येतो मां नर्मदेच्या महाआरतीसाठी. दिव्यांनी उजळलेला घाट, भक्तीने भारलेले चेहरे, आणि पाण्यात पडलेली आरतीची प्रतिबिंबं – डोळे पाणावतात.

होटेलमध्ये परत आलो तरी मन तिथंच, नर्मदेच्या उगमावर अडकलेलं असतं.

दिवस १३: अमरकंटक ते नरसिंहपूर – संगम, सौंदर्य आणि शांतता

आज आपण नर्मदामाईच्या उगम स्थळावरून हळूहळू तिच्या पुढच्या प्रवाहाकडे निघतो. सकाळची हवा, डोंगरांची गंधाळलेली थंडी आणि सगळ्यांच्या चेहऱ्यावरची समाधानी स्मित – अमरकंटक सोडताना मन थोडं थबकतं.

प्रथम आपण जातो माई की बगिया – नर्मदा देवीने लहानपणी इथे खेळ केल्याचं मानलं जातं. पुढे सोनमुडा – जिथून सोन नदीचाही उगम होतो. टेकडीवरून पाहिलेलं दृश्य मन थांबवून टाकतं.

यानंतर श्रीयंत्र मंदिर आणि परत एकदा रेवाकुंड – परिक्रमेचा गाभा समजलं जाणारं ठिकाण – इथे प्रत्येकजण स्वतःच्या मनाशी संवाद साधतो. मग आपण निघतो एरंडी संगम आणि संगम घाटाकडे, जिथं विविध पाण्याचे प्रवाह एकत्र येतात, तशीच आपल्या जीवनातली वेगवेगळी भावनाही एकत्र येतात.

संध्याकाळी आपण नरसिंहपूर मध्ये पोहोचतो. आजचा मुक्काम म्हणजे शांतता, निसर्ग आणि आत्मानंद. हॉटेलच्या खिडकीतून दिसणारी नर्मदेची संथ धारा – दिवसभराच्या प्रवासाचं सार सांगते – "आई अजूनही आपल्या सोबत आहे." दिवस १४: नरसिंहपूर ते नर्मदापूरम (होशंगाबाद) – नर्मदेच्या विस्तारलेलं रुप

आज आपण पाहणार आहोत नर्मदामाईचं तिच्या सर्वात विस्तीर्ण आणि पूर्णत्वाचं रूप – जे नर्मदापूरम (होशंगाबाद) मध्ये दिसतं. सकाळी नरसिंहपूरहून निघताना मनात नर्मदेच्या प्रवाहासारखाच विस्तार जाणवतो – शांत पण खोल.

सकाळी आपल्या वाटेवर येतं सुंदर रस्ते, शेती, आणि मधून मधून चमकणारी नर्मदेची झलक. हा प्रवास डोळ्यांनी पाहण्याचा नाही – हा अनुभव मनात साठवण्याचा!

दुपारी आपण पोहोचतो सेठानी घाटावर – होशंगाबादचं अत्यंत प्रसिद्ध ठिकाण. इथं नर्मदा इतकी विस्तीर्ण वाटते की जणू ती म्हणते, “माझं संपूर्णत्व इथं पाहा.” घाटावर बसून पाय पाण्यात सोडताना, जणू आपण तिच्या कुशीत विसावतो.

संध्याकाळी आरती होते – साधी पण अंतःकरणाला भिडणारी. नर्मदामाईच्या लाटा जणू त्या मंत्रांचे प्रतिसाद देतात.

रात्री आपण हॉटेलमध्ये विसावतो. आज नर्मदेमाईनं आपल्याला दाखवलं – की शांतता म्हणजे स्थैर्य, आणि स्थैर्य म्हणजेच तिची खरी पूजा.

दिवस १५: नर्मदापूरम ते ओंकारेश्वर – परतीचा प्रवास, पण श्रद्धेची पूर्णता

आजचा दिवस म्हणजे एका वर्तुळाची पूर्णता. आपण निघतो त्या ठिकाणी जिथून हे सगळं सुरू झालं होतं – ओंकारेश्वर!

प्रथम आपण भेट देतो हांडिया जवळील नभीतीर्थ रिद्धेश्वर महादेव मंदिराला – परिक्रमेतील एक महत्त्वाचं स्थान. इथे नर्मदेमाईची प्राचीन उपासना झालेली आहे, असं मानलं जातं. हे मंदिर शांत, आणि पूर्णत: आध्यात्मिक ऊर्जेने भरलेलं आहे.

पुढे आपण ओंकारेश्वरला पोहोचतो – आणि गाठतो आपला पहिला दिवस! पण आजचं ओंकारेश्वर काही वेगळंच वाटतं – आज आपण इथं परत आलेलो आहोत पूर्ततेच्या भावनेनं, संकल्प पूर्ण करून.

संध्याकाळ शांत असते. घाटावर बसून आपण मागील १४–१५ दिवसांची मनात उजळणी करतो. हसणं, थकवा, आंसू, मंत्र, दर्शनं – सगळं एका झुळुकीसारखं समोर येतं.

रात्री हॉटेलमध्ये थोडा विश्रांती आणि उद्याच्या संकल्प विसर्जनाच्या दिवशीचं मानसिक तयारी. मनात एकच भावना – "आई, तू पुन्हा बोलव."

दिवस १६: ओंकारेश्वर – संकल्प विसर्जन आणि परिक्रमेचं पूजनसमापन

आजचा दिवस अत्यंत पवित्र आणि थोडासा हळवा. आज आपल्या संकल्पाचं विसर्जन होणार आहे, आणि परिक्रमेचं अधिकृत समापन.

सकाळी सगळे यात्रेकरू नर्मदेच्या तीरावर एकत्र जमतो. हातात पूजनाची सामग्री, डोळ्यांत थोडं समाधान, आणि थोडं ओलसर भावनांचं दाटलेलं आभाळ. मंत्रोच्चार सुरू होतात, आणि आपण आपल्या प्रारंभाच्या ठिकाणी संकल्प विसर्जन करतो – जिथं ही तपश्चर्या सुरू केली होती.

यानंतर होते सत्यनारायण कथा – जी प्रत्येक यात्रेच्या शेवटी मनाला नवा आधार देते. कथा ऐकताना प्रत्येकजण आपापली परिक्रमा आठवत बसलेला असतो – प्रत्येक घाट, प्रत्येक दर्शन, प्रत्येक थांबा.

कथेनंतर प्रसादभोजन. हे केवळ भोजन नसतं – ही मातृसंगतीची तृप्तता असते. अन्नाच्या प्रत्येक घासात आशीर्वाद भरलेला वाटतो.

दुपारनंतर काही जण भुसावळ स्टेशन कडे रवाना होतात, तर काही इथेच एका रात्रीचा मुक्काम करतायत. आज एकच वाक्य सगळ्यांच्या ओठांवर – “आईने बोलवलं आणि पूर्ण केलं!”

दिवस १७: ओंकारेश्वर – इंदूर / नाशिक – शेवटच्या प्रवासाला सुरुवात

आजचा दिवस वेगळा. परिक्रमा पूर्ण झाली आहे, पण अजून ‘विराजमान’ होण्यासाठी आपलं शरीर घरी परतणं बाकी आहे. फ्लाइटने परतणारे प्रवासी इंदूर कडे रवाना होतात, तर बसने आलेले यात्रेकरू नाशिककडे निघतात.

गाडीमध्ये एक वेगळीच शांतता असते – कुणी भजन लावलेलं, कुणी खिडकीबाहेर पाहतंय, कुणी डायरीत काहीतरी लिहितंय. कुणी मनातल्या मनात आईचं आभार मानतंय.

प्रवासात खूप चर्चा होते – कुठे काय अनुभवलं, कुठे कशामुळे अश्रू आले, कुठे संतमिलन झालं. ही चर्चा म्हणजेच आपली परिक्रमेची झलक परत जगणं असतं.

संध्याकाळपर्यंत आपण नाशिकमध्ये पोहोचतो. शेवटचा मुक्काम इथे – जिथून आपण उद्या पुन्हा आपल्या घरच्या वाटेवर लागणार.

दिवस १८: नाशिक ते पुणे – एक परिक्रमा पूर्ण, पण प्रवास कायमचा

आज आपण परत पुण्याकडे निघतो – तोंडावर स्मित, डोळ्यांत समाधान, आणि मनात नर्मदामाईच्या आठवणींनी भरलेलं घर.

बसमधला शेवटचा प्रवास... आणि सगळ्यांमध्ये ‘पुन्हा भेटूया’, ‘जगात काहीही झालं तरी पुन्हा नर्मदेला जाऊया’ अशा भावना.

प्रवासात आपण हळूच आठवतो – माहेश्वरचे घाट, अमरकंटकचं उगम, केवडियाची भव्यता, आणि ओंकारेश्वरचं विसर्जन. प्रत्येक क्षण जणू कॅलेंडरमध्ये नव्याने नोंदवल्यासारखा.

पुण्यात उतरल्यावर वाटतं, आपण खरंच परत आलो का? की आपली काहीतरी इथंच राहून गेलं?

पण एक गोष्ट ठाम – नर्मदामाई आता आपल्या हृदयात कायमची घर करून राहिली आहे.